WAT IS METABLETICA?
De metabletica
is de leer van de veranderlijkheid. Zij gaat uit van het postulaat der
veranderlijkheid. Een onmiddellijk gevolg daarvan is de bijzondere
belangstelling voor het historische verleden. Voor de wetenschap die steunt op
het postulaat van de onveranderlijkheid, is het leven van een vorig
geslacht een variatie op een bekend thema. De metabletica die juist de
veranderlijkheid postuleert, staat daarentegen de gedachte toe dat vroegere
generaties anders, en wel wezenlijk anders leefden. Waar de traditionele
geschiedbeschrijving een chronologisch verband onderzoekt en gebeurtenissen
verklaart als een logisch gevolg van eerdere gebeurtenissen, zoekt de
metabletica naar synchrone verbanden, naar veranderingen in een cultuur die
gelijktijdig optreden.
Veranderingen
worden zichtbaar in handelingen van mensen. Het gaat daarbij niet alleen om een
uitvinding of ontdekking maar ook om het moment waarop men iets publicabel acht
en een bepaalde verandering wereldkundig wordt. Het gaat bovendien om vooral die
veranderingen die door de betreffende cultuur herkend en geaccepteerd worden als
mijlpaal. Deze culturele uitingen zijn in de diverse disciplines zichtbaar. Zo
kunnen de boeken van Darwin en Newton, het spinnewieltje van Kay, de
reeksontwikkeling van Leibnitz en het kappelletje van Bramante geduid worden als
fundamentele veranderingen. Een van de meest spannende vragen die door de
metabletica serieus genomen wordt, is de vraag: wat verandert er nu eigenlijk:
het menselijk inzicht in iets dat altijd al zo was of zijn de dingen zelf
veranderd en neemt de mens dat slechts waar? Of is de verhouding van een mens en
de dingen om hem heen zo intiem dat we moeten aannemen dat beide, zowel de mens
met zijn inzicht als de dingen in hun materialiteit, veranderen?
Het
gelijktijdig optreden van veranderingen in verschillende disciplines suggereert
een verandering die wezenlijk is voor een bepaalde tijd. Een soort verandering
in een tijdgeest die er voor zorgt dat nieuwe inzichten ‘in de lucht
hangen’. Genieën die hun tijd vooruit zijn kunnen als eerste deze veranderde
tijd waarnemen in de veranderde materie. Hoewel deze menselijke begeleiders van
dergelijke veranderingen vaak in een bepaalde discipline geschoold zijn, vereist
het vernemen van deze veranderingen tevens een boven de disciplines
uitstijgende, voor-wetenschappelijke instelling van de onderzoeker. Het is een
soort intuïtief zien van de dingen zoals we dat in onze alledaagse waarneming
gewoon zijn. Het is bijvoorbeeld de ervaring van een ondergaande zon, die in
onze huidige wetenschappelijke zienswijze helemaal niet ondergaat, en de
ervaring van het beklimmen van een hoge berg, die met onze huidige technische
middelen helemaal niet onneembaar hoog is. Naast inwijding in het eigen
vakgebied is er dus ook een breder geestelijk oog nodig. Zo kon Marx aangeven
dat er bij de verandering van brood, dat bij de bakker van produktiewaar
(vormgekregen arbeid) verandert in koopwaar (waarde van het kapitaal),
een metafysisch truucje plaatsvindt.